17 മാസം മാത്രം പ്രായമുള്ള ആദം ബുഹായോ എന്ന കുഞ്ഞിന്റെ ശവകുടീരത്തിനുചുറ്റും ചെറുതും വലുതുമായ നിരവധി ടെഡി ബിയറുകൾ കൂട്ടമായി വച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ ഭൂമിയിൽ അവൻ ജീവിച്ച പതിനേഴു മാസവും അവന് കൂട്ടായി ഉണ്ടായിരുന്ന കളിപ്പാട്ടങ്ങളെ അവൻ അവസാനമായി ഉറങ്ങുന്ന ഇടത്തല്ലാതെ വേറെ എവിടെയാണ് വയ്ക്കേണ്ടത്.
ഒരു കൊച്ചുകുഞ്ഞിന് ഏറ്റവും ആവശ്യം അവന്റെ അമ്മയെയാണ്. അവന്റെ കല്ലറയിൽ അവൻ ഒറ്റയ്ക്കല്ല; 27 വയസ്സ് പ്രായമുള്ള അവന്റെ അമ്മ സോഫിയ ബുഹായോവയുമുണ്ട്. തന്റെ മകൾക്കും കൊച്ചുമകനും കൂട്ടായി തൊട്ടടുത്തുള്ള കല്ലറയിൽ സോഫിയയുടെ മുത്തശ്ശി, 68 കാരിയായ ടെറ്റിയാന താരസെവിസിച്ചും അന്ത്യവിശ്രമം കൊള്ളുന്നു. ജീവിതത്തിൽ ഒന്നിച്ചതുപോലെ മരണത്തിലും അവർ ഒന്നിച്ചെങ്കിലും ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന അവരുടെ പ്രിയപ്പെട്ടവർക്ക് എന്നും ഒരു തീരാനോവായി അവരുണ്ട്.
യുക്രൈനിലെ സപോറിജിയയിൽ കഴിഞ്ഞ നവംബർ ഏഴിന് നടന്ന റഷ്യൻ ബോംബാക്രമണത്തിൽ മൂവരും ഒരുമിച്ചു കൊല്ലപ്പെട്ടു. യുദ്ധം ഒരു കുടുംബത്തിലെ മൂന്നു തലമുറയിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട കണ്ണികളെയാണ് അടർത്തിയെടുത്തത്. മരണം വേർപെടുത്തിയ തന്റെ ജീവനായ മൂന്നുപേരെയും ഓർമ്മിക്കുന്ന ആദാമിന്റെ മുത്തശ്ശിയായ യൂലിയ തരാസെവിച്ച് ബോംബാക്രണം നടന്ന സമയത്ത് ജോലിക്കു പോയതിനാൽ മാത്രമാണ് യൂലിയയും ഭർത്താവും ഇവരുടെ കഥ ലോകത്തോട് പറയാൻ ഈ ഭൂമിയിൽ അവശേഷിച്ചത്.
തന്റെ കൊച്ചുമകൻ ആദാമിന്റെ അവസാന നിമിഷങ്ങളിൽ ചിലത് ടെറ്റിയാന തന്റെ ഫോണിൽ വീഡിയോയിൽ പകർത്തിയിരുന്നു. ആദാമിന്റെ അമ്മ സോഫിയയ്‌ക്കൊപ്പം നടക്കാനിറങ്ങിയതായിരുന്നു ഇവരും. ചുവന്ന അനോറക്കും കമ്പിളിത്തൊപ്പിയും മുൻവശത്ത് മിക്കി മൗസിന്റെ സ്റ്റിക്കറും ധരിച്ച്, നീലക്കണ്ണുള്ള, തവിട്ടുനിറമുള്ള മുടിയുള്ള ആദം. ഒരു മണിക്കൂറിനുശേഷം വീട്ടിലിരുന്ന് ഭക്ഷണം കഴിക്കാനൊരുങ്ങുമ്പോഴാണ് അവരുടെ ഫ്ലാറ്റിനു മുകളിൽ റഷ്യൻ ഗൈഡഡ് ഏരിയൽ ബോംബ് വീണത്.
തന്റെ ജീവന്റെ അംശങ്ങൾ നഷ്ടപ്പെട്ടതോടെ സോഫിയയുടെ അമ്മ, 46 കാരിയായ യൂലിയ തരാസെവിച്ചിന് ജീവിതത്തിൽ ശൂന്യത മാത്രമേ ഉള്ളൂ. കുടുംബത്തിന്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ആരും ഇപ്പോൾ അവശേഷിക്കുന്നില്ല. തന്റെ അമ്മയും മകളും കൊച്ചുമകനുമില്ലാതെ, ഭൂതകാലവും ഭാവിയുമില്ലാതെ തന്റെ ദിനങ്ങൾ തള്ളിനീക്കാൻ പാടുപെടുകയാണിവർ.
“എനിക്ക് എങ്ങനെ ജീവിക്കണമെന്നറിയില്ല” – അവർ പറയുന്നു. “ഇത് ഭൂമിയിലെ നരകമാണ്. എനിക്ക് എന്റെ അമ്മയെയും മകളെയും ചെറുമകനെയും ഒരു നിമിഷം കൊണ്ട് നഷ്ടപ്പെട്ടു. “അവർക്കിപ്പോൾ ഏറ്റവും അടുത്ത് തന്റെ പ്രിയപ്പെട്ടവരുടെ ശവകുടീരങ്ങളാണ്.
മൂവരുടെയും ശവകുടീരത്തിൽ നിന്നുകൊണ്ട് വിശേഷങ്ങൾ പറയുകയാണ് സോഫിയയുടെ പിതാവ് 60 വയസ്സുള്ള സെർഹി ലുഷ്‌ചേയുടെയും യൂലിയയുടെയും ശീലങ്ങളിലൊന്ന്. “ഞങ്ങൾ പലപ്പോഴും ശ്മശാനം സന്ദർശിക്കാറുണ്ട്” – യൂലിയ പറയുന്നു. “ഞങ്ങൾ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നിടത്തോളംകാലം ഞങ്ങൾ അത് ചെയ്യും കാരണം. ഇത് ഞങ്ങൾക്ക് അൽപം ആശ്വാസം നൽകുന്നു.”
ഓരോ തവണ വരുമ്പോഴും സെമിത്തേരിയുടെ നീളം കൂടുന്നതായി അവർ കാണാറുണ്ട്. “സെമിത്തേരി ‘അമ്പരപ്പിക്കുന്ന വേഗതയിൽ’ വികസിക്കുകയാണ്” – യൂലിയ പറയുന്നു. സൈനികരാണ് അന്ത്യവിശ്രമം കൊള്ളുന്നതെന്ന് അടയാളപ്പെടുത്തുന്ന നീലയും മഞ്ഞയും പതാകകളുടെ നിരകൾ ചാരനിറത്തിലുള്ള ആകാശത്തിനു കീഴിൽ ഒരു തേങ്ങൽപോലെ നിലകൊള്ളുന്നു.
കുടുംബം താമസിച്ചിരുന്ന സപ്പോരിജിയ, റഷ്യൻസേനയുടെ സ്ഥിരം ലക്ഷ്യമാണ്. തന്ത്രപ്രധാനമായ ഒരു വ്യാവസായിക നഗരമാണിത്. യുദ്ധത്തിന്റെ മുൻനിര പോരാട്ടത്തിനു സമീപമാണ് ഇത്.
“ഞാൻ അവളോട് ജാഗ്രത പാലിക്കാൻ പറഞ്ഞു. രാവിലെ മുതൽ നഗരത്തിനു മുകളിൽ ബോംബുകൾ വീഴുന്നു എന്ന് ഞാൻ അവളോട് പറഞ്ഞതാണ്. അവൾ പറഞ്ഞു: ‘നന്ദി അമ്മേ, വിഷമിക്കേണ്ട. ഞങ്ങൾ ഇവിടെ സുരക്ഷിതരാണ്. എല്ലാം ശരിയാകും.”
എന്തോ സംഭവിച്ചതായി കേട്ടപ്പോൾ സെർഹി ജോലിയിലായിരുന്നു. അയാളും മകളെ വിളിച്ചെങ്കിലും മറുപടിയുണ്ടായില്ല. തുടർന്ന്, തന്റെ പ്രദേശവാസികളുടെ വാട്ട്‌സ്ആപ്പ് ഗ്രൂപ്പിൽ അദ്ദേഹം ഒരു സന്ദേശം കണ്ടു: “സുഹൃത്തുക്കളേ, ഇനിയും ആരാണ് അവശിഷ്ടങ്ങൾക്കടിയിൽ ശേഷിക്കുന്നത്?” “ഞാൻ പ്രാർഥനയോടെ വീട്ടിലേക്ക് ഓടി. പക്ഷേ, എന്റെ പ്രാർഥനകൾ അപ്പോഴേക്കും വിഫലമായിപ്പോയിരുന്നു” – അദ്ദേഹം പറയുന്നു.
“ഞാൻ എത്തിയപ്പോൾ കണ്ടത് അവശിഷ്ടങ്ങളായിരുന്നു. ഞാൻ എന്റെ ബാൽക്കണി തേടി അലഞ്ഞു. സമയം എത്ര കടന്നുപോയി – രണ്ടോ മൂന്നോ മണിക്കൂർ – എനിക്കറിയില്ല. ഒന്നും അവശേഷിക്കുന്നില്ല. അവർ രക്ഷപെടുമെന്ന് ഒരു പ്രതീക്ഷയുമില്ലാതായി.”
പിന്നീടുള്ള ദിവസങ്ങളിൽ, അവശിഷ്ടങ്ങൾക്കിടയിൽനിന്ന് ചില സാധനങ്ങൾ വീണ്ടെടുത്തു – സോഫിയയുടെ ഒരു ചൈനാകപ്പ്; എങ്ങനെയോ പൊട്ടാതെ, ആദം കുളിക്കുന്നതിനിടയിൽ കളിച്ച ഒരു കളിപ്പാട്ടമത്സ്യവും അവസാനത്തെ നടത്തത്തിൽ അവൻ ധരിച്ചിരുന്ന ചെറിയ ചുവന്ന ജാക്കറ്റും. അമൂല്യമായ ഒട്ടനവധി ഓർമ്മകൾക്കൊപ്പം ഇവ ഇപ്പോൾ കുടുംബത്തിന്റെ നിധികളാണ്.
“എല്ലാ വൈകുന്നേരവും ജോലികഴിഞ്ഞ് വരുമ്പോൾ ഞാൻ ആദാമിനെ നടക്കാൻ കൊണ്ടുപോകും” – സെർഹി പറയുന്നു. “അവൻ ആകാശത്തെക്കുറിച്ച് വളരെ ജിജ്ഞാസയുള്ളവനായിരുന്നു. അവൻ തന്റെ ചെറുവിരൽ മുകളിലേക്ക് ചൂണ്ടിക്കാണിക്കും. ഞങ്ങൾ അതിനെക്കുറിച്ച് അവനോടു പറയും. അവന് പക്ഷികളെയും ഇഷ്ടമായിരുന്നു.”
“അവൻ ഏതാണ്ട് സംസാരിച്ചുതുടങ്ങിയിരുന്നു” – യൂലിയ പറയുന്നു. “അവൻ എപ്പോഴും പുഞ്ചിരിച്ചു. അവൻ ആരോഗ്യവാനും സുന്ദരനും മിടുക്കനുമായിരുന്നു. അവനും എന്റെ മകളും ഞങ്ങളെ എല്ലാ ദിവസവും സന്തോഷിപ്പിച്ചു.”
യുവതി തന്റെ ഭാഷാവൈദഗ്ദ്ധ്യം ഉപയോഗപ്പെടുത്തി. യു. കെ. യിൽ ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യം പരിശീലിപ്പിക്കുന്ന യുക്രേനിയൻ സൈനികരുടെ പരിഭാഷകയായി സോഫിയ ജോലിചെയ്തു. പക്ഷേ, അവൾക്ക് യുക്രൈനിൽനിന്ന് മാറിനിൽക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. “അവളുടെ മാതാപിതാക്കളായ ഞങ്ങളെയും ബന്ധുക്കളെയും രാജ്യത്തെയും അവൾ ശരിക്കും മിസ്സ് ചെയ്തു” – യൂലിയ പറയുന്നു. അങ്ങനെ സോഫിയ മടങ്ങിയെത്തി. പിന്നീട് 2023 ജൂണിൽ ആദമിന് ജന്മം നൽകി. “യുക്രൈനിലെ ധാരാളം ആളുകൾക്ക് മനഃശാസ്ത്രപരമായ സഹായം ആവശ്യമാണെന്ന് അവൾക്ക് അറിയാമായിരുന്നു” – അവൾ അത് ഏറ്റെടുത്തു.
“റഷ്യ ആക്രമണകാരിയാണ്. അവർ ഞങ്ങളുടെ രാജ്യത്ത് വന്ന് ഞങ്ങളുടെ വീടുകളും കുടുംബങ്ങളും നശിപ്പിച്ചു. അതിനാൽ, വെടിനിർത്തലിനെക്കുറിച്ചോ, സമാധാന ചർച്ചകളെക്കുറിച്ചോ ഒന്നും സംസാരിക്കാനാവില്ല” – യൂലിയ പറയുന്നു.
യുക്രേനിയൻ പ്രദേശത്ത് റഷ്യക്കാരുമായുള്ള ഏക സമ്പർക്കം യുദ്ധത്തിലൂടെയായിരിക്കണമെന്ന് സെർഹി പറയുന്നു. ക്രിമിയൻ പെനിൻസുല പിടിച്ചടക്കി എട്ട് വർഷത്തിനുശേഷം 2022 ൽ ചെയ്തതുപോലെ ഒരു വെടിനിർത്തൽ ഉണ്ടായാലും റഷ്യ താമസിയാതെ തിരിച്ചുവരുമെന്ന് പല യുക്രേനിയക്കാരും വിശ്വസിക്കുന്നു. മോസ്കോ ഇപ്പോൾ ഉക്രൈന്റെ ഏതാണ്ട് അഞ്ചിലൊന്ന് നിയന്ത്രിക്കുന്നു.
“ഇപ്പോൾ, സൈനികർ മാത്രമല്ല, സാധാരണക്കാരും മരിക്കുന്ന ഒരു യുദ്ധം സമീപത്ത് നടക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ലോകം ഓർക്കണമെന്ന് ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു” – ഒരു നെടുവീർപ്പോടെ യൂലിയാ പറഞ്ഞുനിർത്തി. അവരുടെ മുഖത്ത് ദുഃഖം തളംകെട്ടി നിന്നിരുന്നു; മനസ്സിൽ തന്റെ അമ്മയെയും മകളെയും കൊച്ചുമകനെയും കുറിച്ചുള്ള നിറമുള്ള ഓർമ്മകളും.
